آفازی (زبان پریشی) چیست؟ | 8 راه‌ تشخیص، درمان و نقش گفتاردرمانی

گفتاردرمانی

آفازی (زبان پریشی) یک اختلال ارتباطی است که معمولاً در اثر آسیب به مغز، به‌ویژه در نیمکره چپ که مسئول پردازش زبان است، رخ می‌دهد. این اختلال می‌تواند توانایی فرد در درک، صحبت کردن، خواندن و نوشتن را تحت تأثیر قرار دهد. شدت و نوع آفازی بسته به محل و میزان آسیب مغزی متفاوت است.

۱. علل رایج زبان پریشی

سکته مغزی: شایع‌ترین علت آفازی، سکته است که در نواحی زبانی مغز رخ می‌دهد.
ضربه به سر: تصادفات یا آسیب‌های فیزیکی می‌توانند منجر به اختلال در گفتار شوند.
بیماری‌های عصبی پیشرونده: مانند آلزایمر یا سایر زوال‌های عصبی.
تومورهای مغزی یا عفونت‌ها: از جمله مننژیت یا آنسفالیت.

۲. انواع شایع آفازی

🔹 آفازی بروکا (بیانی)

فرد در صحبت کردن مشکل دارد و معمولاً گفتار او بریده‌بریده و فاقد دستور زبان صحیح است.

🔹 آفازی ورنیکه (دریافتی)

فرد جملاتی تولید می‌کند که ساختار دارند اما فاقد معنا هستند و در درک صحبت دیگران دچار مشکل است.

🔹 آفازی آنومیک

مشکل اصلی در یادآوری کلمات و نام اشیاء است، با وجود اینکه جمله‌بندی فرد روان است.

🔹 آفازی گلوبال

شدیدترین نوع آفازی است که همه حوزه‌های زبانی از جمله درک، بیان، خواندن و نوشتن را درگیر می‌کند.

۳. درمان زبان پریشی چگونه انجام می‌شود؟

درمان اصلی، گفتاردرمانی تخصصی است که توسط آسیب‌شناس گفتار و زبان انجام می‌شود و شامل:

تمرین‌های بازیابی کلمه، ساخت جمله و درک مطلب
آموزش استفاده از ارتباط جایگزین مانند حرکات، تصویر و AAC
تمرین مکالمه در شرایط واقعی و نقش‌آفرینی
آموزش خانواده برای ایجاد محیط ارتباطی حمایتی

در موارد شدید ممکن است از دستگاه‌های تولید گفتار یا ارتباط تقویتی و جایگزین (AAC) استفاده شود.

۴. نقش گفتاردرمانی در درمان زبان پریشی

گفتاردرمانگران با استفاده از تکنیک‌های زیر به بهبود عملکرد بیماران کمک می‌کنند:

تقویت درک زبانی: تمرین برای فهم بهتر گفتار و نوشته
افزایش توان بیان: تمرین گفتار، آواشناسی، تنفس و کنترل عضلات گفتاری
حفظ ارتباطات اجتماعی: تمرین مهارت‌های مکالمه، نوبت‌گیری و درک زبان بدن
ارزیابی و برنامه‌ریزی درمان فردی: بر اساس شدت و نوع آفازی

۵. محیط حمایتی و روند بهبود

حمایت اطرافیان، صبوری، تشویق فرد برای شرکت در گفتگوها و پرهیز از اصلاح دائم گفتارش، همه در روند بهبود مؤثر هستند. پیش‌آگهی بسته به سن، میزان آسیب و انگیزه فرد متفاوت است، اما بسیاری از بیماران با برنامه منظم پیشرفت قابل توجهی دارند.

۶. مراحل ارزیابی در گفتاردرمانی برای زبان پریشی

ارزیابی دقیق توسط آسیب‌شناس گفتار و زبان، گام نخست و حیاتی در روند درمان است. این ارزیابی شامل:

بررسی توانایی‌های زبانی بیانی (صحبت کردن و نام‌بردن اشیاء)
سنجش مهارت‌های زبانی دریافتی (درک دستورات شفاهی یا متون نوشتاری)
تحلیل مهارت‌های خواندن و نوشتن
ارزیابی شناخت عمومی، توجه، حافظه و عملکرد اجرایی

پس از ارزیابی، یک برنامه درمانی فردمحور طراحی می‌شود که متناسب با سطح توانمندی‌ها و چالش‌های زبانی بیمار باشد.

۷. خانواده چه نقشی دارد؟

یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در درمان زبان پریشی، مشارکت خانواده و مراقبان است. گفتاردرمانگر معمولاً آموزش‌هایی را به اعضای خانواده ارائه می‌دهد تا:

روش‌های ساده‌سازی ارتباط با بیمار را بیاموزند
از تصحیح مداوم یا عجله در پاسخ‌دادن پرهیز کنند
با ایجاد فرصت‌های مناسب، بیمار را در مکالمه‌ها وارد کنند
با تقویت اعتماد به نفس بیمار، اضطراب ناشی از خطاهای زبانی را کاهش دهند

۸. پیگیری و استمرار در درمان

درمان زبان پریشی معمولاً فرایندی بلندمدت است. جلسات منظم گفتاردرمانی، تمرین‌های خانگی و بازبینی مستمر روند پیشرفت، همه در بازتوانی زبانی مؤثر هستند. حتی پس از بهبود نسبی، تمرین‌های نگهدارنده برای پیشگیری از پس‌رفت مهارت‌های گفتاری توصیه می‌شود.

📌 اطلاعات تماس و منابع معتبر

📞 واتساپ: ۰۵۵۵۶۰۰۶۴۱
🌐 وب‌سایت: speechtherapy.ae
📲 اینستاگرام: @dr.ghasemzadeh.ae

📘 مقاله علمی مرتبط با نقش گفتاردرمانی در کودکان با نیازهای ویژه:
Ghasemzadeh, A., Saadat, M., Kia Kojori, R. (2024). The Role of Speech Therapy in Enhancing Communication Skills of Children with Exceptional Needs.
Published in Psychological Research in Individuals with Exceptional Needs, 2(3), 37–43.
https://doi.org/10.61838/kman.prien.2.3.6

اختلال تولید یا اختلال در تلفظ صداها